بررسی خصوصیات ذرات گردوغبار در جنوب غربی خوزستان و نقش تالاب هورالعظیم دروقوع آن

طوفان های گردوغبار به دلیل اثرات نامطلوب اقلیمی و زیست محیطی به عنوان پدیده مخرب شناخته می شوند. استان خوزستان و بخصوص مناطق اطراف تالاب هورالعظیم به طور مرتب تحت تأثیر این پدیده قرار می گیرند. به خاطر صدمات فراوانی که این پدیده به سلامتی انسان، کشاورزی، منابع آب، و تأسیسات وارد می کند، بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی، مینرالوژیکی و شناسایی منشأیابی در مطالعه گردوغبارها اهمیت فراوان دارد. لذا این مطالعه با هدف 1) بررسی خصوصیات کانی شناسی و نرخ ذرات گردوغبار ترسیبی در 24 نقطه اطراف تالاب هورالعظیم 2) تأثیر این تالاب در تشدید گردوغبار 3) مقایسه خصوصیات ذرات گردوغبار در حالت وقوع و عدم وقوع گردوغبار 4) منشأیابی ذرات گردوغبار ترسیبی انجام شد. با مطالعه خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک های محلی اطراف تالاب هورالعظیم مشاهده شد که بخش اعظم این خاک ها دارای بافت لوم و لومی رسی و دارای مقادیر بالایی ازآهک و نمک(ec) می باشد. با بررسی نرخ ترسیب ذرات گردوغبار تجمعی در 6 دوره مورد مطالعه (3 دوره در حالت وقوع گردوغبار و 3 دوره بدون وقوع گردوغبار)، مشاهده گردید که بیشترین و کمترین نرخ تجمعی را به ترتیب ایستگاه های روستای مالکیه و چذابه، دارا می باشد. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که میانگین نرخ ترسیب ذرات گردوغبار در دوره های با وقوع گردوغبار خیلی بیشتر از دوره های بدون وقوع گردوغبار بوده است. مطالعه الگوی توزیع اندازه ذرات گردوغبار ترسیبی در منطقه مورد مطالعه نشان داد که در هر دو شرایط وقوع و عدم وقوع پدیده گردوغبار الگوی توزیع اندازه ذرات گردوغبار دو قله ای بوده و ذرات ترسیب یافته عمدتاً در اندازه سیلت می باشند. مطالعه کانی شناسی ذرات گردوغبار ترسیبی و خاک های محلی نیز، حاکی از وجود مقادیر قابل توجهی کوارتز و کلسیت است. نتایج مطالعه کانی شناسی بخش رس خاک های منطقه مورد مطالعه حاکی از حضور کانی های مونت موریلونیت، پالیگورسکیت، کلریت و ایلیت می باشد. نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که دوره های با وقوع پدیده گردوغبار دارای فراوانی بیشتری از کانی پالیگورسکیت نسبت به دوره های بدون وقوع گردوغبار می باشند. آنالیز کروماتوگرافی یونی نشان داده که یون های کلر، سولفات، کلسیم و سدیم به ترتیب مهمترین و بیشترین نوع آنیون ها و کاتیون های محلول در ذرات ترسیبی در دوره های بدون و با وقوع گردوغبار در مناطق مورد مطالعه را شامل می-شوند. بنابراین تشابه در مقادیر یون های محلول، خصوصیات فیزیکی و مینرالوژیکی در خاک های محلی و ذرات ترسیبی دوره های بدون وقوع گردوغبار نشان می دهد که این ذرات می توانند دارای منشأ محلی و احتمالاً از هورالعظیم باشند. حال آنکه در دوره های با وقوع پدیده گردوغبار سهم منابع خارجی مانند مناطق بیابانی در کشور عراق در تولید ذرات گردوغبار افزایش می یابد.